Hiện tượng phơi sáng quá mức là gì? Cách khắc phục

Phơi sáng quá mức (Overexposure) là một trong những lỗi hình ảnh phổ biến nhất mà cả người mới lẫn nhiếp ảnh gia có kinh nghiệm đều có thể gặp phải. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra hiện tượng này và cách điều chỉnh các thông số như ISO, khẩu độ, tốc độ màn trập hay bù trừ phơi sáng sẽ giúp bạn kiểm soát tốt ánh sáng và tạo ra những bức ảnh cân bằng, sắc nét hơn.

Ở bài viết này, BNCamera sẽ giải thích chi tiết phơi sáng quá mức là gì, vì sao nó xảy ra và những cách khắc phục hiệu quả nhất nhé!

Hiện tượng phơi sáng quá mức là gì?

Hiện tượng phơi sáng quá mức (Overexposure) xảy ra khi hình ảnh trở nên sáng hơn mức cần thiết hoặc vượt quá mức phơi sáng tiêu chuẩn. Khi quá nhiều ánh sáng chiếu vào cảm biến máy ảnh, ảnh sẽ bị sáng quá mức, dẫn đến mất chi tiết, giảm độ tương phản giữa vùng sáng và tối, đồng thời làm mất chiều sâu hình ảnh.

Để tránh phơi sáng quá mức, nhiếp ảnh gia cần kiểm soát chính xác lượng ánh sáng đi vào máy. Hai thông số quan trọng nhất ảnh hưởng trực tiếp đến phơi sáng là khẩu độ và tốc độ màn trập, bởi chúng quyết định lượng ánh sáng được thu nhận và điều tiết vào cảm biến.

Ngoài ra, ISO cũng ảnh hưởng đến độ sáng tổng thể của ảnh, nhưng ISO không trực tiếp kiểm soát lượng ánh sáng đi vào cảm biến. Vì vậy, việc điều chỉnh ISO cần kết hợp với khẩu độ và tốc độ màn trập để đạt được phơi sáng hợp lý và giữ chi tiết hình ảnh tối ưu.

Ví dụ về ảnh bị hiện tượng phơi sáng quá mức

Khi phơi sáng quá mức, mọi chi tiết phân biệt trong ảnh gần như biến mất. Vùng bóng tối và điểm sáng rõ ràng đều không còn, chỉ còn các mảng ánh sáng lan tỏa khắp khung hình, khiến ảnh trở nên “phẳng” và thiếu chiều sâu.

Thông thường, bằng mắt thường, nhiếp ảnh gia có thể nhận biết được khi nào ảnh bị phơi sáng quá mức (overexposed), thiếu sáng (underexposed) hoặc được phơi sáng đúng mức. Underexposed là hiện tượng ngược lại, khi ảnh quá tối.

Cách khắc phục hiện tượng ảnh bị phơi sáng quá mức

Điều chỉnh khẩu độ, tốc độ màn trập và ISO

Để tránh hiện tượng phơi sáng quá mức, việc thiết lập máy ảnh đúng cách là bước quan trọng, dù bạn đang chụp ảnh tĩnh hay quay video. Bạn không cần phải là chuyên gia ánh sáng, chỉ cần nắm vững nguyên lý cơ bản của ba thông số quan trọng: aperture (khẩu độ), shutter speed (tốc độ màn trập) và ISO.

• Khẩu độ (Aperture): Điều chỉnh độ rộng của ống kính, quyết định lượng ánh sáng đi vào cảm biến. Khẩu độ càng rộng, càng nhiều ánh sáng, và ngược lại. Việc cân chỉnh khẩu độ phù hợp giúp giảm nguy cơ phơi sáng quá mức.
• Tốc độ màn trập (Shutter Speed): Thời gian mở màn trập ảnh hưởng trực tiếp đến lượng ánh sáng đi vào cảm biến. Tốc độ quá chậm có thể khiến ảnh bị overexposed, trong khi tốc độ quá nhanh sẽ làm ảnh tối.
• ISO: Là độ nhạy sáng của cảm biến. ISO không trực tiếp điều khiển ánh sáng vào máy, nhưng phối hợp với khẩu độ và tốc độ màn trập để đạt mức phơi sáng cân bằng. ISO quá cao trong điều kiện ánh sáng mạnh có thể góp phần gây hiện tượng phơi sáng quá mức.

Ba yếu tố (khẩu độ, tốc độ màn trập, ISO) tạo nên tam giác phơi sáng. Khi hiểu rõ cách chúng hoạt động đồng bộ, bạn có thể kiểm soát hiệu quả phơi sáng ảnh, tránh các bức ảnh bị hiện tượng phơi sáng quá mức không mong muốn và nâng cao chất lượng hình ảnh.

Sử dụng chế độ Bracketing

Bracketing là phương pháp chụp nhiều ảnh liên tiếp với các cài đặt phơi sáng khác nhau để đảm bảo có ít nhất một bức ảnh được phơi sáng chuẩn. Cự thể như:

• Chụp bức ảnh gốc với cài đặt bạn cho là phù hợp.
• Chụp bức thứ hai với phơi sáng giảm -1 EV (ví dụ giảm tốc độ màn trập).
• Chụp bức thứ ba với phơi sáng tăng +1 EV.

Hầu hết máy ảnh hiện đại hỗ trợ chế độ bracketing tự động, nhưng bạn cũng có thể thực hiện thủ công, nhớ dùng tripod để giữ nguyên bố cục.

Trong quá trình hậu kỳ, bạn có thể ghép các bức ảnh bracketing để tạo ra một bức ảnh với phơi sáng hoàn hảo. Việc sử dụng bracketing với giá trị ±2 hoặc ±3 EV còn được áp dụng cho kỹ thuật HDR (High Dynamic Range), giúp tái tạo dải sáng rộng hơn so với ảnh thông thường.

Sử dụng ứng dụng chỉnh sửa hậu kỳ

Trong quá trình hậu kỳ, bạn có thể cải thiện hiện tượng phơi sáng quá mức trên ứng dụng Adobe Photoshop và Lightroom để tạo ra một bức ảnh với phơi sáng hoàn hảo. Việc sử dụng bracketing với giá trị ±2 hoặc ±3 EV còn được áp dụng cho kỹ thuật HDR (High Dynamic Range), giúp tái tạo dải sáng rộng hơn so với ảnh thông thường.

Ngoài ra, việc hiểu và sử dụng đúng các thanh Whites và Highlights là bước quan trọng để kiểm soát phơi sáng quá mức

• Whites slider điều chỉnh các tông trung (midtones) của ảnh. Vì các tông trung chứa nhiều độ tương phản, việc tăng hoặc giảm quá mức có thể làm mất chi tiết quan trọng ở các vùng sáng. Hãy điều chỉnh nhẹ nhàng để duy trì chi tiết.
• Highlights slider kiểm soát các vùng sáng nhất trong ảnh. Thanh này đặc biệt hữu ích để phục hồi các chi tiết bị mất do hiện tượng phơi sáng quá mức, giúp hình ảnh trở nên cân bằng hơn..

Kết luận

Phơi sáng quá mức không phải là lỗi khó tránh, nhưng chỉ cần nắm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ánh sáng và biết cách tinh chỉnh thiết lập phơi sáng, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát tình huống và cho ra những bức ảnh chất lượng cao trong mọi điều kiện. Hy vọng những hướng dẫn trong bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách khắc phục overexposure để tự tin sáng tác trong mọi bối cảnh.