Phơi sáng là gì? Cách chụp phơi sáng cho người mới

Chụp phơi sáng là một trong những kỹ thuật tạo hiệu ứng hình ảnh ấn tượng nhất trong nhiếp ảnh, giúp ghi lại chuyển động ánh sáng, làm mượt dòng nước hoặc tạo ra những khung cảnh lung linh đầy nghệ thuật. Tuy nhiên, để chụp ảnh phơi sáng đẹp, người mới thường gặp khó khăn trong việc cân bằng ba yếu tố khẩu độ – tốc độ màn trập – ISO.

Trong bài viết này, hãy cùng BNCamera sẽ tìm hiểu phơi sáng là gì, nguyên lý hoạt động và cách thiết lập thông số chuẩn để bạn có thể tự tạo ra những bức ảnh phơi sáng độc đáo mà không cần đến kỹ thuật quá phức tạp.

Phơi sáng trong nhiếp ảnh là gì?

Trong nhiếp ảnh, phơi sáng là quá trình kiểm soát lượng ánh sáng đi vào cảm biến thông qua tốc độ màn trập và khẩu độ. Lượng sáng này quyết định độ sáng tối, màu sắc và độ tương phản của ảnh phơi sáng sau khi chụp. Khi thiết lập phơi sáng đúng với bối cảnh và nguồn sáng thực tế, người chụp sẽ tạo ra những bức ảnh có chất lượng cao, cân bằng ánh sáng tốt và thể hiện đúng ý đồ thị giác.

Tìm hiểu về tam giác phơi sáng

Khi thực hiện chụp phơi sáng, chất lượng ánh sáng trong khung hình được quyết định bởi ba yếu tố cốt lõi, thường được gọi là tam giác phơi sáng: tốc độ màn trập, khẩu độ và ISO. Việc kiểm soát hợp lý ba thông số này giúp nhiếp ảnh gia tạo ra ảnh phơi sáng có độ sáng, độ tương phản và chi tiết phù hợp với từng bối cảnh.

Tốc độ màn trập

Tốc độ màn trập là thời gian cảm biến tiếp nhận ánh sáng sau khi người chụp nhấn nút chụp. Màn trập mở càng lâu, lượng ánh sáng vào càng nhiều. Ở máy ảnh trên điện thoại, tốc độ màn trập thường rất nhanh (từ 1/125 giây đến 1/16000 giây) do sử dụng màn trập điện tử. Trong khi đó, các máy ảnh chuyên nghiệp có thể cho phép mở màn trập tới vài phút hoặc thậm chí hàng giờ tùy mục đích sáng tạo.

Tuy nhiên, mở màn trập lâu dễ khiến ảnh bị mờ do chuyển động của vật thể hoặc rung máy. Vì vậy khi chụp phơi sáng, việc cố định thiết bị bằng tripod là điều gần như bắt buộc.

Khẩu độ

Khẩu độ là độ mở của ống kính giúp ánh sáng đi vào cảm biến. Khẩu độ càng lớn (số f càng nhỏ), ánh sáng thu vào càng nhiều, đồng thời làm giảm độ sâu trường ảnh. Các smartphone cao cấp hiện nay đều được trang bị khẩu độ lớn, chẳng hạn f/1.6 trên iPhone 12 Pro Max hay f/1.8 trên Samsung Galaxy S21 Ultra, giúp cải thiện khả năng thu sáng trong điều kiện thiếu sáng và hỗ trợ tốt cho ảnh phơi sáng.

ISO

ISO là thông số thể hiện độ nhạy sáng của cảm biến. ISO càng cao thì khả năng thu sáng càng mạnh, giúp chụp tốt hơn trong môi trường tối. Tuy nhiên, tăng ISO quá mức sẽ khiến ảnh bị nhiễu hạt và giảm chất lượng tổng thể. Vì vậy, khi chụp phơi sáng, bạn nên ưu tiên ISO vừa phải, kết hợp với tốc độ màn trập dài để đạt độ sáng tự nhiên mà vẫn đảm bảo ảnh mịn và trong trẻo.

Các kiểu chụp phơi sáng phổ biến trong nhiếp ảnh

Khi tìm hiểu về chụp phơi sáng, bạn sẽ bắt gặp bốn kỹ thuật phơi sáng chính: phơi sáng quá mức, thiếu phơi sáng, phơi sáng lâu và phơi sáng kép. Mỗi phương pháp sẽ phù hợp với từng bối cảnh khác nhau và mang lại hiệu ứng riêng cho ảnh phơi sáng.

Phơi sáng quá mức (Overexposure)

Phơi sáng quá mức xảy ra khi cảm biến máy ảnh nhận quá nhiều ánh sáng, khiến tổng thể hình ảnh trở nên sáng gắt hoặc mất chi tiết ở vùng highlight. Kiểu phơi sáng này đôi khi được dùng để tạo hiệu ứng lóa sáng nghệ thuật, đặc biệt khi chụp ngược sáng. Tuy nhiên, nếu áp dụng sai ngữ cảnh, ảnh dễ bị “cháy sáng” và giảm chất lượng.

Thiếu phơi sáng (Underexposure)

Thiếu phơi sáng là kỹ thuật cố ý giảm lượng ánh sáng đi vào cảm biến xuống dưới mức tiêu chuẩn. Kết quả là bức ảnh có tông màu tối, chi tiết chìm hơn và tạo cảm giác sâu lắng, bí ẩn. Dù đây là phong cách được nhiều nhiếp ảnh gia ưa chuộng, việc thiếu sáng quá mức có thể khiến người xem khó phân biệt các vùng trong ảnh.

Phơi sáng lâu (Long Exposure)

Phơi sáng lâu là kỹ thuật mở màn trập trong thời gian dài để thu được nhiều ánh sáng hơn, đặc biệt phù hợp khi chụp đêm, chụp sao trời hoặc tạo hiệu ứng chuyển động mượt mà. Với kiểu chụp phơi sáng này, tripod là phụ kiện gần như bắt buộc để hạn chế rung lắc, đảm bảo ảnh sắc nét.

Phơi sáng kép (Double Exposure / Multiple Exposure)

Phơi sáng kép là kỹ thuật kết hợp hai hoặc nhiều khung hình với mức sáng khác nhau để tạo ra một ảnh phơi sáng mang tính nghệ thuật cao. Người dùng có thể thực hiện trực tiếp trong máy ảnh hỗ trợ tính năng này hoặc xử lý hậu kỳ bằng phần mềm chuyên dụng.

Cách cài đặt chụp phơi sáng trên máy ảnh

Để tạo ra những bức ảnh phơi sáng có độ sáng chính xác và chiều sâu ấn tượng, người chụp cần nắm vững các chế độ hỗ trợ trên máy ảnh. Dưới đây là những tùy chỉnh phổ biến giúp bạn kiểm soát ánh sáng hiệu quả khi chụp phơi sáng:

• Phơi sáng thủ công (Manual Exposure): Ở chế độ Manual, bạn có toàn quyền thay đổi tốc độ màn trập, khẩu độ và ISO. Đây là lựa chọn tối ưu khi muốn kiểm soát tuyệt đối lượng ánh sáng đi vào cảm biến và chủ động tạo ra phong cách ảnh phơi sáng theo ý đồ riêng.
• Ưu tiên màn trập (Shutter Priority): Với Shutter Priority, người dùng chủ động chọn tốc độ màn trập, còn máy ảnh sẽ tự động cân chỉnh khẩu độ để đạt mức sáng phù hợp. ISO có thể để Auto hoặc tùy chỉnh thủ công. Chế độ này rất hữu ích khi chụp phơi sáng các chủ thể chuyển động hoặc muốn kiểm soát độ mờ chuyển động (motion blur).
• Ưu tiên khẩu độ (Aperture Priority): Chế độ Aperture Priority cho phép bạn điều chỉnh khẩu độ theo mong muốn, trong khi máy ảnh tự động thiết lập tốc độ màn trập. ISO cũng có thể chọn Auto hoặc tự đặt. Đây là chế độ phù hợp khi ưu tiên độ sâu trường ảnh nhưng vẫn muốn đảm bảo ảnh phơi sáng đạt mức sáng cân bằng.

Ngoài ra, cả máy ảnh và các ứng dụng chụp ảnh trên smartphone đều trang bị tính năng điều chỉnh EV (Exposure Value). EV giúp tăng hoặc giảm sáng nhanh bằng cách cân đối đồng thời khẩu độ và tốc độ màn trập. Đây là công cụ hữu ích khi cần bù sáng tức thời, đặc biệt trong những tình huống khó kiểm soát ánh sáng môi trường.

Cách để chụp ảnh có độ phơi sáng phù hợp

Để tạo ra một ảnh phơi sáng có ánh sáng chính xác và màu sắc hài hòa, không có một công thức cố định cho mọi tình huống. Tuy nhiên, người chụp có thể dựa vào từng bối cảnh cụ thể để điều chỉnh thiết lập sao cho phù hợp. Dưới đây là những gợi ý hữu ích giúp bạn chủ động hơn khi chụp phơi sáng.

Chụp ảnh phong cảnh ban ngày

Với cảnh quan ban ngày, nguồn sáng tự nhiên thường rất dồi dào. Vì vậy, bạn không nên dùng tốc độ màn trập quá chậm để tránh hiện tượng nhòe khi trong khung hình có vật thể di chuyển. Thay vào đó, hãy ưu tiên mở khẩu lớn để bổ sung sáng và duy trì độ chi tiết. Thiết lập này giúp bạn đạt được mức phơi sáng cân bằng mà không ảnh hưởng tới độ sắc nét của ảnh.

Chụp ảnh chân dung

Khi chụp chân dung, khẩu độ là yếu tố tác động mạnh đến độ sâu trường ảnh. Để tạo hậu cảnh mờ đẹp mắt, bạn nên đặt khẩu độ ở mức lớn như f/2.8 hoặc f/1.4. Sau đó, điều chỉnh ISO và tốc độ màn trập để bù sáng phù hợp. Cách thiết lập này giúp ảnh phơi sáng vừa đủ, đồng thời nổi bật chủ thể rõ ràng và tự nhiên.

Chụp ảnh thể thao và động vật hoang dã

Đối với các chủ thể chuyển động nhanh như vận động viên hoặc động vật, tốc độ màn trập nhanh là ưu tiên hàng đầu nhằm “đóng băng” khoảnh khắc. Tiếp theo, bạn có thể điều chỉnh khẩu độ tùy theo khoảng cách tới chủ thể. ISO nên được tăng lên để bù lại lượng sáng thiếu do tốc độ màn trập cao, từ đó giúp bạn có được bức ảnh sắc nét và mức phơi sáng hợp lý.

Kết luận

Phơi sáng là kỹ thuật vừa đơn giản vừa giàu tính sáng tạo nếu bạn hiểu đúng nguyên lý và biết cách tận dụng thiết bị. Khi nắm vững các yếu tố như tốc độ màn trập chậm, chân máy vững chắc và nguồn sáng phù hợp, bạn hoàn toàn có thể tạo ra những bức ảnh phơi sáng chuyên nghiệp dù chỉ mới bắt đầu. Hãy thử nghiệm với nhiều bối cảnh khác nhau để bạn có thể tìm ra phong cách riêng của mình.