Lấy nét thủ công là gì? Cách làm chủ kỹ thuật lấy nét thủ công chỉ với vài bước

Trong nhiếp ảnh và quay video, khả năng lấy nét chính xác quyết định trực tiếp đến chất lượng hình ảnh và cảm xúc của khung hình. Bên cạnh hệ thống lấy nét tự động ngày càng thông minh, lấy nét thủ công (Manual Focus) vẫn giữ vai trò quan trọng, đặc biệt trong các tình huống ánh sáng phức tạp, chụp macro, chân dung nghệ thuật hay quay video chuyên nghiệp.

Vậy lấy nét thủ công là gì, khi nào nên sử dụng và làm thế nào để kiểm soát kỹ thuật này một cách hiệu quả? Ngay bây giờ, hãy cùng BNCamera tìm hiểu về chế độ lấy nét thủ công và cách làm chủ lấy nét thủ công chỉ với vài bước đơn giản nhưng cực kỳ hữu ích.

Lấy nét thủ công (Manual Focus) là gì?

Lấy nét thủ công (Manual Focus) là phương pháp cho phép người chụp tự chủ hoàn toàn vị trí lấy nét, thông qua việc xoay vòng lấy nét trên ống kính hoặc sử dụng bộ điều khiển tương ứng trên thân máy ảnh, thay vì để máy tự động điểm nét như chế độ AF. Đây là kỹ thuật đặc biệt hữu ích khi bạn cần độ chính xác cao, kiểm soát sáng tạo tốt hơn, hoặc trong những tình huống hệ thống lấy nét tự động dễ hoạt động kém hiệu quả.

Nhờ khả năng kiểm soát chính xác và ổn định, lấy nét thủ công thường được ưu tiên trong các thể loại như chụp macro, phong cảnh, phơi sáng dài, quay video hoặc những bối cảnh ánh sáng phức tạp, nơi mà AF khó đạt độ chính xác tối ưu.

Một điểm cần lưu ý trong kỹ thuật lấy nét thủ công là dải khoảng cách lấy nét của ống kính không thay đổi khi chuyển đổi giữa AF và MF. Nói cách khác, nếu ống kính có khoảng lấy nét từ 1 m đến vô cực, phạm vi này vẫn được giữ nguyên dù bạn sử dụng lấy nét tự động hay lấy nét thủ công. Sự khác biệt nằm ở việc ai là người quyết định điểm nét – máy ảnh hay chính bạn.

Khi nào nên sử dụng lấy nét thủ công?

Bạn hoàn toàn có thể áp dụng lấy nét thủ công trong bất kỳ tình huống nào cảm thấy cần kiểm soát điểm nét tốt hơn. Tuy nhiên, trong thực tế nhiếp ảnh và quay video, cách lấy nét thủ công đặc biệt phát huy hiệu quả trong những trường hợp sau:

Tình huống có độ tương phản thấp hoặc ánh sáng phức tạp

Hệ thống AF hoạt động dựa trên sự chênh lệch độ sáng và tương phản để xác định ểm nét. Khi chụp trong môi trường ánh sáng yếu, sương mù dày, bề mặt trơn nhẵn hoặc khung cảnh thiếu chi tiết rõ ràng, AF thường khó khóa nét chính xác.

Ngược lại, các tình huống ánh sáng quá gắt như chụp ngược sáng trực diện mặt trời cũng dễ khiến AF bị lấy nét sai. Lúc này, lấy nét thủ công là giải pháp ổn định và đáng tin cậy hơn.

Chủ thể có ít chi tiết

Những đối tượng nhỏ, ít chi tiết hoặc có màu sắc và hình dạng gần giống phông nền (ví dụ cánh hoa mỏng, nhị hoa rất nhỏ, bề mặt đơn sắc) thường nằm ngoài khả năng nhận diện chính xác của AF. Trong các trường hợp này, việc chuyển sang lấy nét thủ công giúp bạn chủ động xác định vùng nét mong muốn. Nếu máy ảnh hỗ trợ, bạn có thể kết hợp điểm AF đơn để hỗ trợ, nhưng MF vẫn cho độ chính xác cao hơn.

Khung hình có nhiều chủ thể, dễ bị lấy nét nhầm

Khi trong khung hình xuất hiện nhiều vật thể, đặc biệt là các vật cản phía trước như cành cây, lưới, hàng rào…, hệ thống lấy nét tự động (AF) có xu hướng lấy nét vào đối tượng dễ nhận diện nhất thay vì chủ thể chính. Dù có thể chỉ định điểm AF, nhưng trong nhiều tình huống thực tế, lấy nét thủ công vẫn là cách nhanh và hiệu quả nhất để đảm bảo ảnh không bị sai nét.

Khi quay video

Trong quay phim, lấy nét thủ công gần như là tiêu chuẩn chuyên nghiệp. Với các ống kính MF đời cũ, hệ thống lấy nét tự động không khả dụng, buộc bạn phải thao tác thủ công. Quan trọng hơn, khi cần thực hiện các chuyển nét có chủ ý giữa nhiều chủ thể trong cùng một cảnh, MF cho phép kiểm soát tốc độ và điểm dừng của nét mượt mà, đúng ý đồ điện ảnh. Ngoài ra, cách lấy nét thủ công còn giúp hạn chế tiếng ồn từ motor AF.

Khi chủ thể chưa xuất hiện hoặc di chuyển quá nhanh

Trong một số tình huống như chụp chim bay, thể thao hoặc khoảnh khắc bất ngờ, chủ thể có thể xuất hiện rất nhanh hoặc chưa có mặt tại thời điểm bạn chuẩn bị chụp. Khi đó, bạn có thể lấy nét thủ công trước vào vị trí dự đoán chủ thể sẽ đi qua, sẵn sàng bấm máy ngay khi khoảnh khắc xảy ra.

Cách sử dụng lấy nét thủ công cơ bản

Để lấy nét thủ công chính xác, trước hết bạn cần hiểu và tận dụng các công cụ hỗ trợ sẵn có trên ống kính và máy ảnh. Nhiều ống kính hiện nay được trang bị cửa sổ thang khoảng cách lấy nét (focus distance window), hiển thị vị trí điểm nét theo đơn vị mét và feet. Thang đo này hoạt động ở cả chế độ lấy nét tự động (AF) lẫn lấy nét thủ công (MF), giúp người dùng dễ dàng ước lượng khoảng cách lấy nét trong quá trình chụp.

Việc sử dụng lấy nét thủ công khá đơn giản. Sau khi chuyển ống kính hoặc thân máy sang chế độ MF, bạn chỉ cần xoay vòng lấy nét và quan sát sự thay đổi độ nét của chủ thể trong kính ngắm hoặc trên màn hình LCD. Khi chi tiết của chủ thể đạt trạng thái rõ ràng và sắc nét nhất, hãy dừng xoay vòng nét và tiến hành chụp ảnh.

Ở một số hệ máy hiện đại, khoảng cách lấy nét không chỉ hiển thị trên cửa sổ vật lý của ống kính mà còn xuất hiện trực tiếp trong kính ngắm điện tử (EVF) hoặc trên màn hình LCD. Thông tin này giúp bạn kiểm soát điểm nét chính xác hơn, nhất là khi chụp phong cảnh, kiến trúc hoặc quay video.

Lưu ý:

• Nếu bạn sử dụng kính ngắm quang học (OVF) hoặc kính ngắm điện tử (EVF), hãy đảm bảo vòng chỉnh diopter đã được thiết lập đúng với thị lực của bạn. Núm diopter thường nằm cạnh kính ngắm và cần được xoay cho đến khi toàn bộ giao diện hiển thị trong kính ngắm trở nên sắc nét nhất.
• Việc chỉnh diopter không làm thay đổi điểm lấy nét của ống kính, nhưng nó giúp bạn nhìn đúng độ nét thực tế mà cảm biến ghi nhận. Đây là yếu tố rất quan trọng để lấy nét thủ công chính xác và tránh nhầm lẫn do thị lực.

Kỹ năng lấy nét thủ công nâng cao

Lấy nét thủ công ghi đè (Manual Focus Override)

Lấy nét thủ công ghi đè là một trong những tính năng hỗ trợ lâu đời nhưng vẫn cực kỳ giá trị. Tính năng này cho phép người dùng sử dụng lấy nét tự động để khóa nét ban đầu, sau đó tinh chỉnh lại điểm nét bằng tay thông qua vòng lấy nét mà không cần chuyển hẳn sang chế độ lấy nét thủ công.

Cơ chế này mang lại sự linh hoạt cao, đặc biệt hữu ích khi chủ thể thay đổi vị trí bất ngờ hoặc khi hệ thống lấy nét tự động khóa nét chưa thực sự chính xác. Trên nhiều ống kính hiện đại, khả năng ghi đè lấy nét thủ công đã được tích hợp sẵn ngay trong chế độ AF, giúp người chụp can thiệp nhanh ở “khoảnh khắc cuối” để đạt độ nét mong muốn.

Phóng đại vùng lấy nét (Focus Magnification)

Focus Magnification là công cụ hỗ trợ cách lấy nét thủ công cực kỳ hiệu quả, đặc biệt phổ biến trên các dòng máy mirrorless. Khi bạn xoay vòng lấy nét, máy ảnh sẽ tự động phóng đại một vùng trong khung hình, giúp quan sát chi tiết mức độ sắc nét của chủ thể.

Điểm quan trọng cần lưu ý là thao tác này không làm thay đổi tiêu cự hay bố cục thực tế, mà chỉ là phóng đại tạm thời để hỗ trợ kiểm tra nét. Sau khi hoàn tất lấy nét, khung hình sẽ trở về trạng thái bình thường. Tính năng này đặc biệt hữu ích khi chụp macro, chân dung khẩu lớn hoặc quay video cần kiểm soát điểm nét chính xác.

Làm nổi vùng nét (Focus Peaking)

Focus Peaking là một trong những công cụ hỗ trợ lấy nét thủ công trực quan và dễ sử dụng nhất hiện nay. Máy ảnh sẽ làm nổi bật các vùng có độ tương phản cao bằng màu sắc hiển thị trên màn hình hoặc kính ngắm. Khi bạn xoay vòng lấy nét, các vùng màu này sẽ thay đổi theo điểm nét, giúp bạn nhanh chóng xác định vị trí đang nét chính xác.

Hầu hết máy ảnh cho phép tùy chỉnh màu sắc và độ nhạy của focus peaking, nhằm phù hợp với từng chủ thể và điều kiện ánh sáng. Ví dụ, khi chụp chủ thể có màu đỏ, bạn nên chọn peaking màu vàng hoặc xanh dương để dễ quan sát hơn. Việc điều chỉnh ngưỡng peaking cũng rất hữu ích khi sử dụng ống kính MF đời cũ hoặc các ống kính hiện đại có độ sắc nét cao, giúp tránh hiện tượng hiển thị quá nhiều vùng “giả nét”.

Kết luận

Lấy nét thủ công không hề khó như nhiều người vẫn nghĩ, quan trọng là bạn hiểu đúng nguyên lý và luyện tập thường xuyên trong các tình huống thực tế. Khi làm chủ kỹ thuật này, bạn sẽ kiểm soát được điểm nét chính xác hơn, chủ động sáng tạo và hạn chế những lỗi lấy nét mà chế độ tự động đôi khi không xử lý tốt. Hy vọng những hướng dẫn trong bài viết giúp bạn tự tin áp dụng lấy nét thủ công vào cả nhiếp ảnh lẫn quay video.